Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) ile ilgili farklı kriterlere farklı tahliller dillendirilirken, sorulara karşılık arınıyor.
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı, 8 Eylül 1999’dan evvel sigortalı olanların emekliliği hak etme şartlarının değiştirilmesiyle ortaya çıkan EYT konusunu gündemine almıştı.
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım, “Bakanlık bünyesinde çalışma kümesi oluşturduk. En uygun formülü devreye sokacağız. Formüller yapıldığında Cumhurbaşkanımıza sunacağız.” dedi.
AA’nın haberine nazaran, Bakanlığın, yıl sonuna yanlışsız çalışmasını tamamlaması bekleniyor.
1- Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) sorunu nasıl ortaya çıktı ve daha evvel emeklilik koşulları nasıldı?
1999 yılında yürürlükte olan 506 Sayılı Toplumsal Sigortalar Kanunu’na (SSK) 4447 sayılı Kanunla eklenen süreksiz 81’inci hususun (B) bendi ile 8 Eylül 1999’dan evvel sigortalı olanların emekliliği hak etme şartları değiştirildi. Bu tarihten sonra emekliliğe hak kazanmak için sigortalılık müddeti ve prim gün sayısının yanında, yaş şartı da aranmaya başlandı.
Değişiklikten evvel, emekliliğe hak kazanabilmek için sigortalılık mühleti ve prim gün sayısındaki şartların karşılanması yetiyordu. Değişiklik öncesinde bayanlarda 20, erkeklerde ise 25 yıl sigortalılık mühleti ve 5000 gün şartını yerine getirenler emekli olabiliyordu.
2- 1999’daki değişiklik emeklilik şartlarını nasıl etkiledi?
1 Temmuz 1994’te birinci sefer sigortalı olarak çalışmaya başlayan 1 Ocak 1972 doğumlu erkek emekçi, çalışmaya başladığı devirde yürürlükteki 506 sayılı Toplumsal Sigortalar Kanununa nazaran 25 yıl sigortalılık müddetini ve 5000 prim gününü tamamladığında emekli olabiliyordu. Yani bu personel 25 yıllık sigortalılık mühletini tamamladığı 1 Temmuz 2019’da 5000 prim günü varsa yaş şartı aranmadığı için 47 yaşında emekli olabilecekti.
1999’daki değişikliğin akabinde birebir personel, çalışmaya birinci kez 1 Temmuz 1994’te başladığı için 25 yıl sigortalılık mühleti, 55 yaş ve 5750 gün prim ödeme şartını yerine getirdiğinde emekli olabilme hakkı kazanabilir duruma geldi. Yani kanun değişikliği ile bu personelin emekliliği 8 yıl ötelendiği üzere 750 gün de fazladan prim ödemesi istendi.
3- Mevcut şartlarda nasıl emekli olunuyor?
1 Ekim 2008’de yürürlüğe giren 5510 sayılı Toplumsal Sigortaları ve Genel Sıhhat Sigortası Kanunu ile emeklilik yaşı kademeli olarak yükseltilirken, prim ödeme gün sayısı çalışanlarda (SSK) 7200, esnaf ve çiftçilerde (Bağ-Kur) ise 9000’e çıkartıldı. Kanun yürürlüğe girdiğinde bayanlarda 58, erkeklerde 60 olan emeklilik yaşı kademeli olarak yükselmekte ve 2048 yılında bayan ve erkek sigortalı ayrımı yapılmadan 65 yaşa yükselecek.
Örneğin birinci sefer çalışmaya Ağustos 2022’de başlayacak bir kişi, hiç orta vermeden 7200 gün çalışması halinde prim şartını Ağustos 2042’de yerine getirecek. Ağustos 2042’de prim şartını yerine getiren erkek sigortalı 64 yaşında, bayan sigortalı ise 62 yaşında emekli olacak.
4- EYT’liler ne istiyor, sorun yaşayan kaç kişi?
Emeklilikte yaşa takılanlar, emeklilik şartlarında 1999’da yapılan değişikliğin geçmişe dönük uygulanmasına son verilmesini, yaş kaidesi aranmadan, sigortalılık mühleti ve prim günü şartlarını sağlayıp emekli olmayı talep ediyor.
Nisan 2022 prestijiyle Toplumsal Güvenlik Kurumu’na (SGK) kayıtlı 4/a (SSK) kapsamında 16 milyon 406 bin, 4/b (Bağ-Kur) kapsamında 3 milyon 32 bin sigortalı bulunuyor.
Tahminlere nazaran, 4/a ve 4/b olmak üzere toplam 19 milyon 726 bin sigortalıdan yaklaşık 5-6 milyonu EYT sorunu yaşıyor.
5- EYT konusunda hükümetin hali ne, muhtemel tahlil teklifleri neler?
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım, EYT’lilerin durumuyla ilgili birinci olarak 4 Temmuz’da “Türkiye’nin her sorunu çözülmesi gereken evrak olarak önümüzde duruyor. Bu, önümüzdeki evraklardan, çözülecek şeylerden biri.” açıklamasını yapmıştı.
Bakan Alim’in bu tabirleri EYT’lileri umutlandırırken, kamuoyu EYT problemiyle ilgili somut adımlar beklemeye başladı. Sonraki süreçte, Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde, EYT’lilerin durumuyla ilgili çalışma kümesi oluşturuldu.
Kamuoyunda, 8 Eylül 1999’dan evvel sigortalı olanlarda istenen yaş şartının kademeli olarak düşürülmesi, aylıklarda belli oranda kesinti yapılarak emeklilik tarihinin öne çekilmesi, erkeklerde 9000, bayanlarda 7200 prim gün sayısını yerine getirenlerde yaş şartının aranmaması üzere senaryolar konuşuluyor.
Bu bahisteki düzenlemenin yıl sonunda netleşmesi, 2023 yılının birinci ayları prestijiyle yasalaşması bekleniyor.