Milyonlarca İstanbullu yaşadığı binaların sarsıntıya dayanıklılığına ait kaygı yaşıyor ve binalarının zelzeleye güçlü olup olmadığını merak ediyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) tarafından binaların zelzeleye karşı risk durumunu tespit eden 2 test yapılıyor. Bunlardan biri süratli tarama testi. Bu test karot alınmadan yapılıyor. Başkası ise karot alınarak yapılıyor.
2 testin tüm detaylarını soru yanıt biçiminde şöyle özetledik:
Hızlı tarama testi nedir? Nasıl yapılır?
Hızlı tarama ile bina incelemesinde, yapıların içinden toplanan detaylı bilgilerle süratli, mekanik tabanlı ve bilimsel temelleri olan tarama sistemleri ile kıymetlendirme yapılıyor. İkinci kademe inceleme olarak da isimlendirilen bu metot ile binalarda yerinde incelemeler yapılıyor. Binaya ilişkin yükseklik, alan, kolon ve perde ölçülerinin alınmasıyla bir rölöve hazırlanıyor. Kimi kolonlarda sıva katmanı kaldırılarak beton alımlı ile beton sertliği ve bir kolonda sıyırma yapılarak donatı çapı ile korozyon ölçüsü ölçülüyor. Alanda yerinde toplanan bu bilgiler daha sonra akademisyenler ile birlikte hazırlanan bir uygulama ile tahlil ediliyor ve her bina için zelzele güvenlik oranı çıkarılıyor. Bu puana nazaran maliklere binalarının mevcut durumuyla ilgili bilgilendirme yapılıyor. Çalışma kapsamında binalardan rastgele bir numune alınmıyor. Bu çalışma 2000 yılı öncesi binaları öncelikliyor lakin İBB son Kahramanmaraş zelzelesinin akabinde 2000 sonrası binaların bu prosedürle incelenmesi için de çalışma başlattı. Ayrıyeten bu tahlil teknik olarak 10 kat altı binalarda yapılabiliyor.
Hızlı tarama testinde kullanılanlar.
Nasıl başvuruluyor?
Hızlı Tarama yoluyla tespit yaptırmak için rastgele bir kat malikinin internet üzerinden müracaat etmesi kâfi. Ayrıyeten artık kiracılar da müracaat edebilecek fakat bina idaresiyle bu müracaat pahalandırılacak. İnternet üzerinden yapılan müracaatın akabinde İBB grupları, başvuruyu yapan kişi ile bağlantıya geçiyor. Bu çalışma fiyatsız gerçekleştiriliyor.
İnceleme sonuçlarına kimler ulaşabilir?
Sonuçlar, tapu maliklerine, tapu malikinin vefat etmiş olması halinde mirasçısı olduğunu gösteren mirasçılık dokümanı sunan bireylere, malik ismine bilgi/belge almaya yetkili olduğunu gösteren vekâletname sunan bireylere ve noterce tasdikli idare karar defteri ile başvuran yöneticiye bildiriliyor.
İnceleme sonucunda kentsel dönüşüm kanunundan yararlanılabiliyor mu?
Hayır, bu çalışma 6306 sayılı Kanun kapsamında değil, bir ön inceleme niteliğinde. Maddeden faydalanmak için sonrasında detaylı bir tahlil yaptırılması gerekiyor. Kentsel dönüşüm maddesine istinaden performans tahlili yaptırmak için: 6306 sayılı Kanun kapsamında Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın lisanslandırdığı internet sitesinde yayınlamış olduğu ve bu tıp incelemeler için yetkilendirilmiş kamu kuruluş ve özel firmaların listesi mevcut. Bu listede bulunan firmalar aracılığıyla mevzuatta belirlenen formda sarsıntı dayanıklılık testi yaptırılabiliyor. Çıkacak sonuca nazaran de gerekli süreçler için bağlı bulunulan ilçe belediyesine müracaat edilmesi gerekiyor.
Sonuçlar ne söz ediyor?
İBB yapılan bina incelemeleri sonucunda binaların sarsıntı güvenliği oranlarını aşağıdaki üzere belirtiyor. Buna nazaran;
A sınıfı binaların puan karşılığı; 100 ve üzeri (Düşük Risk)
B sınıfı binaların puan karşılığı; 75-100 (Düşük Risk)
C sınıfı binaların puan karşılığı; 50-75 (Orta Risk)
D sınıfı binaların puan karşılığı; 25-50 (Yüksek Risk)
E sınıfı binaların puan karşılığı; 0-25 (Çok Yüksek Risk)
Ancak bildirilen sonuçlar kesin nitelik arz etmiyor. Binayla ilgili kesin nitelikte sonuç talep edilmesi halinde, 6306 sayılı Kanun kapsamında Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın internet sitesinde listesini yayınlamış olduğu lisanslı ve bu tıp incelemeler için yetkilendirilmiş kamu kuruluş ve özel firmalarca inceleme yaptırılması gerekiyor. İnceleme sonucunda D ve E sınıfı çıkan binalar için detaylı inceleme yapılarak, güvenlik düzeyini sağlayacak halde binaların güçlendirilmesi ya da yenilenmesi öneriliyor.
‘Karot alma süreci nasıl işliyor?’
Bu testin haricinde İBB iştiraklerinden İstanbul Beton Elemanları ve Hazır Beton Fabrikaları (İSTON) şirketi karot alarak bina tahlili yapıyor. Bu bina tahlili fiyatlı ve sözkonusu çalışma 6306 sayılı Kanun kapsamında. Bu sürecin müracaat süreci ise özetle şöyle:
Karot almada kullanılanlar.
Nasıl başvuruluyor?
Kat malikleri İSTON’a Beyaz Masa, telefon, mail ya da İSTON’un sitesi üzerinden müracaat yapabiliyor. Bireylerden bodrum dâhil bina katı ve binanın metrekare cinsinden oturum alanı bilgileri isteniyor ve tahlil için yaklaşık bir maliyet çıkarılıyor. Ödemesi yapılan müracaatlar için ilgili şahıslar aranarak randevu veriliyor.
İnceleme süreci nasıl oluyor?
Öncelikle manyetik dalgalar yardımıyla çalışan dedektör aygıtı ile beton kütlesinin içindeki donatının tespiti yapılıyor. Bunu beton cazibeli, karot alma, korozyon risk tespiti, donatı çapı tespiti yapılması, uygulama denetiminin yapılması, rölöve çıkarılması izliyor. Elde edilen bilgiler sonucunda yapının bilgisayar ortamında modellenip zelzele güvenlik tahlili yapılıyor.
Bu inceleme sonrasında kat maliklerini nasıl bir süreç bekliyor?
Yapılan tespitler sonucunda riskli olduğu tespit edilen yapılar, tespiti yapan kurum ve kuruluşlar tarafından Etraf ve Şehircilik Vilayet Müdürlüğü’ne yahut yetki verilmesi halinde yönetime bildiriliyor. Etraf ve Şehircilik Vilayet Müdürlükleri yahut Yönetimler raporları inceliyor, raporlarda eksik yahut yanlış konuların bulunması halinde raporlar ilgilisine iade ediliyor. Binanın riskli tespit edilmesi durumunda muhakkak bir müddet içerisinde binanın yıktırılması gerekiyor. Yönetim, yıktırılan riskli yapılara ait bilgileri elektronik yazılım sistemine kaydediyor. Yönetim, tahliye ve yıkım süreçleri gerçekleştirilemeyen riskli yapılara ait bilgi ve evrakları, ikişer aylık dönemler hâlinde Müdürlüğe bildiriyor. Yıktırılamayan yapılar Bakanlıkça yahut Müdürlükçe yıkılıyor yahut yıktırılıyor. Malikler tarafından yıktırılmadığı için Bakanlık yahut Yönetim tarafından yapılan yahut yaptırılan tahliye ve yıkımın masraflarından malikler payları oranında sorumlu oluyor.
Riskli olarak tespit edilen yapıların yıktırılması yerine güçlendirilmesi tercih edilebiliyor mu?
Riskli yapının yıktırılması yerine güçlendirilmesinin istenilmesi durumunda, riskli yapının yıktırılması için maliklere verilen mühletler içerisinde; maliklerce, güçlendirmenin teknik olarak mümkün olduğunun tespit ettirilmesi, 4/5 çoğunluk ile güçlendirme kararı alınması, güçlendirme projesinin hazırlatılması ve imar mevzuatı çerçevesinde ruhsat alınması gerekiyor. Ayrıyeten, yapılacak güçlendirmenin mahiyetine nazaran ruhsatı veren yönetim tarafından belirlenecek müddet içerisinde güçlendirme işi tamamlandıktan sonra, tapu kaydındaki riskli yapı belirtmesinin kaldırılması için ilgili Müdürlüğe başvurulması gerekiyor.