Çöküşün eşiğindeki Lübnan’da yeni kriz!
Lübnan, son olarak 2017’ye kadar dünyada adı “çöp kriziyle” anılan ülkeler arasında yer alıyordu. Hükümetin konuya ilişkin bütçe ayırmasının ardından Beyrut’un çöp sorunu özel şirketlerin işi devralmasıyla çözülmüştü.
Ancak Lübnan’ın 2019’dan bu yana içinde bulunduğu derin ekonomik kriz nedeniyle yerel para biriminin dolar karşısındaki sert düşüşü, Merkez Bankasındaki rezervlerin erimesi ve devalüasyon, çöpleri toplayan şirketlerin masraflarının da ciddi şekilde artmasına yol açtı.
Hükümetten aldıkları ödemelerin giderlerini karşılamaması sebebiyle özel şirketler, kapasitelerinin sadece dörtte birini kullanarak çöpleri günlük değil birkaç günde bir topluyor.
– “ÇÖPTEN GELEN KOKULAR ARTIK TOLERE EDİLECEK DURUMDA DEĞİL”
AA ekibi, Lübnan’da yeniden ciddi bir sağlık ve çevre sorununa dönüşme tehlikesi bulunan çöp meselesi hakkında halk, işçi sendikaları ve hükümet yetkilileriyle görüştü.
Beyrut sakinlerinden Şadi Ahmed, çöp yığınlarının artık göz ardı edilebilecek bir durumdan çıktığını, sokakta rahatsız edici bir soruna dönüştüğünü söyledi.
Ahmed, çöp yığınlarının kente çirkin bir görüntü vermenin yanı sıra halk sağlığını ciddi şekilde tehdit edeceği yönünde de bir koku saldığını ifade etti.
Beyrutlu Ebu Zuheyr ise “çöp sorununun” nedenini mevcut ve geçmiş hükümetlerin yanlış politikalarına bağlayarak, “Nüfusun yoğun olduğu bölgelerde yol, cadde ve sokaklardaki çöp konteynerlerinin önünden geçilemiyor. Evden okula giderken, kötü çöp kokularını solumaya maruz bırakılıyoruz.” dedi.
Bir başka Beyrutlu Amir Mahmud da tepkisini ” Kimse gittikçe vahimleşen kötü bir çevrede yaşamaz. Çöpten gelen kokular artık tolere edilecek durumda değil.” sözleriyle dile getirdi.
Çöplerin düzenli şekilde toplanmadığını ve mevcut konteynerlerin de yetersiz kaldığını belirten Mahmud, “Çünkü ihaleyi alan şirketler günlerce çöpü toplamaya gelmiyor.” diye konuştu.
– “LÜBNAN LİRASINDAKİ DEĞER KAYBI NEDENİYLE MASRAFLAR 6 KAT ARTTI”
Lübnan İşçi Sendikası Başkanı Marun el-Helu’ya göre, birikmeye başlayan çöpün asıl nedeni mevcut ekonomik kriz.
Helu, çöp toplama ihalesini alan şirketlerin, ülkede yaşanan devalüasyon nedeniyle çöp toplama araçlarının yakıtlarını temin etmekte zorlandığını belirtti.
Şirketlerin en az kapasite ile çalışmak zorunda kaldığını kaydeden Helu, “Şu anda şirketler sadece yüzde 25’lik bir kapasiteyle faaliyet gösteriyor.” bilgisini verdi.
Düzenli ve tam kapasiteli bir şekilde temizlik firmalarının çalışamaması nedeniyle çöp yığınlarının oluşmaya başladığına işaret eden Helu, “Durum bu şekilde devam ederse, Lübnan halkı ciddi çevre ve sağlık sorunlarına maruz kalabilir.” uyarısında bulundu.
Şirketlerin verdikleri hizmet karşılığında, hükümetten resmi dolar kuru olan 1500 Lübnan lirası üzerinden ödeme aldığını kaydeden Helu, “Ancak kara borsada ve piyasada dolar kuru şu anda 23 bin lira civarında.” dedi.
Kentin temizlenmesi için gerekli yakıt, araç parçaları, temizlik ürünleri ve kıyafetlerin piyasadaki dolar kuru üzerinden satın alındığına da değinen Helu, “Lübnan lirasının değer kaybetmesi nedeniyle masraf 6 kat arttı. Buna ek olarak maaş ve yakıttaki zamlar da göz önünde bulundurulmalı.” diye konuştu.
“Çöp meselesinin hayatı felç edecek bir krize dönüşmeden hükümetin hızlı ve acil bir çözüm bulması gerekiyor.” diyen Helu, “Aksi takdirde, şirketler tamamen hizmet vermeyi durdurup çöp toplamayı kesebilir.” uyarısında bulundu.
– “HÜKÜMET ÇÖP İHALESİNİ REVİZE ETMELİ”
Beyrut Valisi Mervan Abud da sorunun çözümü için Helu ile benzer görüşler ifade etti.
Abud, kabinenin çöp toplayan şirketler için acilen köklü bir çözüm üretmesi gerektiğini belirtti.
Kendi imkanlarıyla şirketlere yardım ettiklerini dile getiren Abud, “Buna karşılık hükümetin daha önce yapılan sözleşmeleri revize etmesi gerekiyor.” dedi.
Lübnan’da ilk olarak 2015 yılında çöp toplama merkezinden kaynaklı bir kriz patlak vermişti.
O dönem hükümetin müdahalesi sonucu sorun çözülmüş ve çöp toplama ihalesi iki firmaya verilmişti.
– LÜBNAN’DAKİ EKONOMİK KRİZ
Lübnan, özellikle 2019’dan bu yana ciddi bir ekonomik krizle mücadele ediyor.
Merkez Bankasındaki dolar likidite sorunu ve döviz rezervlerinin erimesi, ülkede başka ciddi krizlerin de patlak vermesine yol açtı.
Lübnan lirası ABD doları karşısında yüzde 90’a varan bir değer kaybı yaşadı ve ülkede resmi olmayan verilere göre enflasyon yüzde 700 arttı.
Birleşmiş Milletlerin (BM), 1 Temmuz’da yayımladığı değerlendirme raporunda, Lübnanlıların yarısından fazlasının yoksulluk sınırı altında yaşadığı, yaşam şartlarının 1975-1990 yıllarındaki iç savaş döneminden bile daha kötü olduğu vurgulandı.
Birleşmiş Milletler Batı Asya Ekonomik ve Sosyal Komisyonuna göre, 2021 yılında Lübnan nüfusunun yüzde 74’ü yoksulluk sıkıntısı çekiyor.
Uluslararası Para Fonunun 2020’ye ait raporuna göre de Lübnan’da kişi başına düşen yıllık gelir yaşanan krizden sonra 8 bin dolardan 3 bin doların altına kadar düştü.