İlk olarak 70’li yılarda Afrika’da görülen maymun çiçeği virüsünün (monkeypox) Kasım 2021’de birinci kere Afrika dışı bir ülkede, ABD’de ortaya çıkmasının akabinde, tüm dünya yeni salgın mı geliyor kaygısıyla sarsıldı. Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ), hastalıkla ilgili başlarda kaygı verici boyutta bir salgının kelam konusu olmadığını açıkladı. Lakin 9 aylık müddette virüs, 78 ülkede 18 binden fazla şahsa bulaştı. DSÖ Lideri Tedros Ghebreyesus, birkaç gün evvel yaptığı açıklamada, olayların yüzde 70’den fazlasının Avrupa’da, yüzde 25’inin ABD’de görüldüğünü, hastaların yaklaşık yüzde 10’unda ise hastaneye yatış gerektiğini kaydetti ve maymun çiçeği ile ilgili “küresel acil durum” ilan edildi. Hadise sayılarının süratle arttığı ABD’deki Kaliforniya eyaletinin San Fransisco bölgesi ile New York eyaletinde de evvelki gün “halk sıhhati acil durumu” ilan edildi.
Maymun çiçeğinden Afrika dışındaki birinci mevt ise evvelki gün Brezilya ve İspanya’dan bildirildi. Geçtiğimiz Haziran ayında İngiltere’nin başşehri Londra’da maymun çiçeği teşhisi alan Türk hasta Harun Tulunay, yaşadığı hastalık tecrübesini toplumsal medyasından açıkça paylaşan Avrupa’daki birinci hasta oldu. Tulunay’ın bu açıklamaları, Birleşmiş Milletler (BM) ve DSÖ’nün resmi sitelerinde de paylaşıldı. Bir anda dünyanın gündemine oturan Tulunay, yaşadıklarını Demirören Haber Ajansı’na anlattı.
DÜNYANIN EN KORKTUĞU ÜÇ VİRÜSÜ DE YENDİ
Tulunay, 2015’de İngiltere’ye yerleştiğini, 2016 yılının Haziran ayında HIV teşhisi aldığını kaydederek pandemi periyodunda de Kovid’e yakalandığını anlattı ve maymun çiçeği teşhisiyle ilgili deneyimini ise şu halde özetledi:
“Bu yıl, tekrar Haziran ayında, (12’si 13’ü civarıydı) yüksek ateş ve çok üşüme, titreme, ter boşalması, lenf bezlerimde şişme ile hastalandım. Evvel Kovid olduğumu sandım zira bütün viral enfeksiyonlar çabucak hemen birebir belirtilerle başlıyor. Lakin 4-5 tane test yaptırdım, hepsi negatif çıktı. Üşüttüğümü ya da ağır bir grip geçirdiğimi düşündüm. Bir haftayı geçmesine karşın ateşim düşmedi, tersine 40 dereceye kadar yükseldi. Acil servisi aradım, durumumu izlememi, daha da ağırlaşırsam tekrar aramamı söylediler. Doğal ki bu benim maymun çiçeği tanısı almamı geciktirdi. Birkaç gün sonra yalnızca burnumda, küçük bir lezyon ortaya çıktı. Kollarımdaki kızarıklıklar yüksek ateşten sanıldığı ve bedenimde yaygın lezyon olmadığı için, kimsenin aklına maymun çiçeği gelmedi. Daima öbür bir enfeksiyon arandı. Hatta acilde, bademcik iltihabı olduğu düşünülerek penisilin (antibiyotik) verildi. İki hafta sürdü bu süreç. Artık tükürüğümü dahi yutamayacak hale gelince hastaneye yatırdılar. 3 gün sonra da test sonucum olumlu geldi ve tedavime başlandı.”
“GERÇEKTEN ÜRKÜTÜCÜ BİR DURUMDU”
İlk defa 30 yıl evvel görülmüş ve şu andaki tesirlerinin nasıl olduğu tam olarak kestirilemeyen bir hastalıkla, Royal Free London Hospital’da bir odada tek başına karantinaya girmek zorunda olmanın çok büyük bir travma yarattığına da değinen Tulunay, hastanede geçirdiği 11 gün boyunca yaşadığı hisleri ise şöyle anlattı:
“Dört duvar bir hastane odası, camı bile açılmıyor. Hekimler içeriye girerken hazmat süit (hazardous materials suit, yüksek korunma tulumları) giyiyor, giriş çıkışta sizin dokunduğunuz hiçbir şeye dokunulmuyor, odanıza giren hiçbir şey tekrar dışarı çıkamıyor. Siz esasen dışarı çıkamıyorsunuz, yanınıza kimse giremiyor. Tek gördüğünüz şey hekimlerinizin o müdafaa tulumları içindeki iki gözü. Olağan ki ürkütücü bir durum. O günlerde buradaki (Türkiye’deki) arkadaşlarımı arayıp ağlıyordum, sanki ölüyor muyum ben? Hiçbir şey düzgüne gitmiyor, ne oluyor diye çok bir tasa hali yaşıyordum.”
ÖNCE HIV TEŞHİSİ ALDI SONRA KOVİD OLDU “EN BERBATI BUYDU” DEDİ
HIV olumlu teşhisi alması da dahil, yaşadığı hiçbir tecrübenin buna benzemediğini vurgulayan Tulunay, hastalığın yarattığı belirsizlik gereğince kötüyken, bir de üstüne damgalanarak yaşamanın çok daha sarsıcı olduğuna dikkat çekerek, “HIV’e yakalandığım vakit semptomsuzdum, tedaviye başlandı ve hiçbir yan tesiri olmadan viral yüküm sıfırlandı, çok şükür bulaştırıcılığım bitti. İki defa Kovid geçirdim. Aşılarım sayesinde hafif geçti. Onlarda bu kadar korkmamıştım. Maymun çiçeğinde hastaneden çıktıktan sonra bütün lezyonlar yok olana kadar konutunuzda kapalı kalmak zorundasınız. Bunun ne kadar süreceği de muhakkak değil. Hani Kovid’de 10-14 gün diyorduk örneğin. Bütün o belirsizlikler, ruhsal olarak acayip yıprattı. Lakin en çok da hastalık tecrübemi paylaştıktan sonra (sosyal medyada) insanlardan gelen negatif yansılar yıpratıcı oldu. İngiltere’de bir HIV derneğinde eğitim koordinatörü olarak çalışıyorum. Beşerler ne yazık ki HIV konusunda da 30-40 yıl evvelki bilgilerle, o ‘AIDS’e dönmüş’ HIV olaylarında kaldıkları için, HIV’e de hala damgalama ile yaklaşıyorlar. HIV yalnızca eşcinsellerin hastalığı sanılıyordu ancak bugün heteroseksüeller ortasında daha fazla yayıldığı kanıtlandı. Artık maymun çiçeğinde de birebir damgalamaları görüyoruz ne yazık ki. Meğer bu hastalıkla ilgili çok fazla yanlış bilgi yayıldı” dedi.
“UZUN MÜDDET DANS ETTİĞİNİZ BİRİNDEN DE BULAŞABİLİR”
Hastanede yattığı günlerde yaptığı paylaşımlar sonrası DSÖ liderinin hastalıkla ilgili tecrübelerini anlatanlara teşekkür ettiğine dair bir açıklama yayınladığını da anlatan Tulunay, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Geçtiğimiz günlerde de hastalığın bulaş yollarına dair yeni bir açıklama yayınladı DSÖ tarafından, yan yana uzun müddet dans ettiğiniz insanlardan bile bulaşabilir dendi. Bu hastalıkla ilgili tecrübelerini toplumsal medyada açıkça anlatan Avrupa’daki birinci hasta da ben olduğum için, bu tecrübemi hastanede çektiğim fotoğraflarım ve videolarımla bir arada bütün dünya ülkeleri ile paylaşmak istediklerini ve bunları kullanarak bir farkındalık kampanyası yapmak istediklerini ilettiler. Memnuniyetle kabul ettim ve bir anda hastalık temsilcisi üzere bir pozisyona oturmuş oldum.”
“DAMGALANMA KORKUSU VİRÜSTEN DAHA TEHLİKELİ”
Damgalanma kaygısının, virüsün daha da süratli yayılmasına neden olduğuna da değinen Tulunay, her kesim için gerçek bilgilendirmenin değerine değindi ve değerli bir davette bulundu:
“İnsanların birden fazla tahminen de lezyonları görüyor fakat damgalanacağını düşündükleri için korkuyor, doktora gitmiyor. Ya da yalnızca eşcinsel bireylerde olduğunu düşündükleri için kendilerine kondurmuyorlar. Farkında olmadan bulaştırmaya devam ediyorlar. Ne yazık ki ben daha bugün İstanbul’da bir dermatoloji uzmanına gittim ve muayenenin ortasında beni haberlerden hatırladığı için muayeneyi kesip (hastalık bulaştıracağımı düşünerek) klinikten çıkardı. Her şeyin daha bu kadar başındayken, durdurabileceğimiz, tedavisi dahi olan bir hastalığı, damgalanma yüzünden, insanları korkutarak daha berbat bir hale getireceğimizden çok kaygılıyım. Tedbir alınmazsa, sıhhat sistemini çok önemli yükler getirebilecek durumda. Bu mevzuda Sıhhat Bakanlığı ve devlet yetkililerinin bir an evvel hem halkı hem de bilhassa acil tabiplerini, aile tabiplerini yanlışsız bir formda bilgilendirmeleri gerekiyor ki bu türlü belirtilerle gelen şahıslara maymun çiçeği testi de yapılsın. Ayrıyeten aşısı da var ve bir an evvel aşı siparişinin verilmesi, risk kümelerine dağıtımının yapılması gerekiyor.”
“BULAŞTIRICILIK MÜHLETİ NET DEĞİL”
Hastalığın bulaştırıcılık mühletinin de fakat bedendeki lezyonların güzelleşmesiyle sona erdiğini vurgulayan Harun Tulunay, “Eğer bedeninizde kabuklu yaralar, su toplamış bölgeler hala duruyorsa, hala bulaştırıcılığınız var demektir. Ne kadar süreceği büsbütün sizin bünyenize bağlı. 2 hafta da olabilir, 1 ay da. Benim için 2,5 hafta sürdü. Ben hastalığı konutumda kalan bir arkadaşımla kullandığımız ortak eşyalardan kaptığımı düşünüyorum. Burnumdaki lezyon dışında bedenimin hiçbir yerinde lezyon yoktu. Boğazım berbatlaştı yalnızca. Şu yanlış anlamayı düzeltmeyi çok isterim. Yalnızca cinsel yolla bulaşan bir hastalık değil maymun çiçeği. Şimdiye kadar daha çok Afrika’da görülüyordu cinsiyet fark etmeksizin. Şu anda dünyaya baktığınızda örneğin Amerika’da 14-15’e yakın mesken bayanına bulaştığı biliniyor. Gebe bayanlara bulaştığı açıklandı, çocuklarda ortaya çıktı. Dünya çapında 18 bin hadise var ve her 5 günde bir açıklanan sayılar da artıyor. Demek ki bu, herkesi etkileyebilecek bir hastalık. Lakin insanlara daima yanlış bilgilendirmeler yapıldı başlarda. Yalnızca eşcinsel bireyleri etkiliyor, muhakkak bir kesim ortasında çok sık görülüyor biçiminde. Bu da öteki insanların korunmamasına, hatta tahminen çocuklarına, eşlerine, daha risk kümesi altındaki insanlara bulaştırmasına sebep oldu” diyerek kelamlarını noktaladı.
