İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi’nin (DEÜ) Sarsıntı Araştırma ve Uygulama Merkezi (DAUM), Çiğli ilçesinde katı atık depolama tesisi ile yakınındaki dağlık bölgede oluşan ve kimi meskenlerin tahliye edilmesine neden olan heyelanın nedeninin insan ve tabiat kaynaklı olduğunun tespit edildiğini açıkladı. DAUM Müdürü Prof. Dr. Hasan Sözbilir, “Birçok çalışmada heyelanın durdurulabildiği biliniyor. Burada biraz geç kalınmış. Çok önemli kaynak ayrılmalı. Bölgede heyelanın faal olduğu görüldüğü için daima izlenmesi gerek” dedi.
Harmandalı Katı Atık Depolama Tesisi’nde ve yanı başında yükselen dağlık bölgede oluşan derin yarık ve göçükler, tasaya neden oldu. Geçen yıl şubat ayından itibaren mayısa kadar bölgede 6 konut, tahliye edildi. Bu meskenlerden bir kısmı, topraktaki yarıklar nedeniyle yıkıldı. DEÜ DAUM, bölgede zelzele ve heyelan bağlantısı üzerine araştırma yaptı. DAUM Müdürü Prof. Dr. Hasan Sözbilir, heyelan ve yarıkların sebebinin hem bölgedeki jeolojik yapı ile iklim hem de topraktan toprak alınması ve çöp dökme tesisinin varlığı olduğunu belirtti.
Doğa ve insani nedenlerin bölgede heyelana yol açtığını kaydeden Prof. Dr. Sözbilir, “Harmandalı, heyelana hassas bir bölge. Olağanda bu türlü bir jeolojik yapıya sahip bölgeye, çöp depolama alanı yapılmaması gerekiyor. Birinci olarak bu noktada kusurlu bir süreç başlamış. Bölgeye çöp depolama yapılması birinci kusur. Bölge çöp depolama alanı olarak seçildikten sonra gelişen süreçte ise depolama alanı dolmaya başlayınca taban bu tartısı hissetti” dedi.
“Yağışlar ve sarsıntılar tabanı olumsuz etkiliyor”
Çöp depolama alanıyla sarsıntı ortasındaki bağa de değinen Prof. Dr. Sözbilir, “Harmandalı fayı, çöp depolama alanının oturacağı yeri evvelden paramparça etti. Yani çöp depolama alanı, jeolojik olarak sakıncalı bir yere oturtulmuş. Çok yağmur ve 30 Ekim 2020 depremindeki ana şok ve artçıların bölgeyi daima sarsması da tabanı olumsuz etkilendi. Yağışlar ve sarsıntılar yeri olumsuz etkiliyor. Yol ya da bina yapmak için yerden toprak alındığını da tespit ettik. Çöp dökme süreci başladıktan sonra 2000’li yılların başlarında bölgedeki kaymalar başlamış. Bugünlere yanlışsız çöp depolama alanı belirli bir büyüklüğe de ulaşınca yer hassaslığını düzgünce yitirmiş. Çok yağmurda kayaların içinden su geçiyor. Belli kayma düzlemleri boyunca heyelan belirli bir süreklilikte gerçekleşiyor” diye konuştu.
Yiyecekler için mümkün tehlike
Bölgenin daima izlenmesi gerektiğini kaydeden Prof. Dr. Sözbilir, tehlikeye dikkat çekerek, “Birçok çalışmada heyelanın durdurulabildiği biliniyor. Burada biraz geç kalınmış. Çok önemli kaynak ayrılmalı. Bölgedeki yapıyı çok yeterli anlamak lazım. Aksi halde harcanacak para boşa masraf. Bölgedeki heyelanın etkin olduğu görüldüğü için daima izlenmesi gerekiyor. Heyelan çöplüğün en üst hududundan başlıyor. Bu çöp depolama alanını da buradan almak imkansız” dedi.
Çöp depolama alanından süzülen sular yer altı sularına karıştığı için ziraî faaliyetlerin de etkilendiğini lisana getiren Sözbilir, “Bölge birebir vakitte Menemen Ovası’nın beslenme alanı. Çöp depolama alanından süzülen sular tarım yapılan Menemen Ovası’na gidiyor. Bu yanılgılı seçim nedeniyle çöp depolama alanından süzülen sular ovadaki yer altı suyuna karışarak ziraî faaliyete ziyan verir. Çöpten oluşan yer altı suyunu kullanıyorsak, bitkilerimizin de bu sudan beslendiği manasına geliyor ve bu bitkileri tüketiyoruz. Çöpün varlığı nedeniyle bilhassa bu bölge önemli bir sorun yaşıyor” diye konuştu.
Acil olarak konutların yer aldığı heyelanın batı ve kuzey bölgelerinde tedbir alınması gerektiğini kaydeden Prof. Dr. Sözbilir, “İleride bir sorun yaşanmaması için binaların hassaslığını sağlamak açısından projeler hayata geçirilmeli. Bunun çok acil biçimde yapılması gerekiyor” dedi. (DHA)