Bartın’ın Amasra ilçesinde Türkiye Taşkömürü Kurumu’na ilişkin maden ocağında 14 Ekim 2022 tarihinde grizu patlaması sonucu 41 madenci ömrünü yitirmişti. TMMOB Maden Mühendisleri Odası Zonguldak Şubesi, yaşanan faciaya ilişkin ön raporu yayınladı.
Raporda, faciaya ait “Merkezi Gaz İzleme Servisi CH4 Sensör bilgilerinden anlaşıldığı üzere; metan patlamasının vakti 18:09 olarak kıymetlendirilmektedir. Faciayı oluşturan patlama (ya da patlamalar zinciri), ocağın gerek yatay gerekse dikey olarak yaygın biçimde etkilenmesine yol açmıştır. Olayın sonucunda 42 madenci ömrünü yitirmiş, kontrol altına alınamayan yangın yüzünden ocak; -250 katından iki, -100 katından da bir barajla kapatılmıştır” tabiri yer aldı.
“MEYDANA GELEN OLAYIN BÜYÜKLÜĞÜ DÜŞÜNÜLDÜĞÜNDE TAŞ TOZU UYGULAMASININ YETERSİZ OLDUĞU SÖYLENEBİLİR”
Raporda “Havalandırma” başlığı altında şu değerlendirmelerde bulunuldu:
*Maden İşyerlerinde İş Sıhhati ve Güvenliği Yönetmeliği’nin ilgili hususu uyarınca işletmede sensör kümelerinin bulunduğu anlaşılmakla birlikte bu sensörlerin ocak ve galeri içindeki yerlerinin ve kesit içinde konumlandırıldıkları yerlerin uygun olup olmadığı incelenen planlardan net olarak anlaşılamamaktadır.
*Eldeki bilgilere nazaran grizu patlamasının yaşandığı kabul edilen -320 Kalın Damar hazırlık baştaban yolunda bulunan CH4 27 Nolu sensörün yeri tam olarak netlik kazanmamıştır. CH4 27 Nolu sensörle çalışma arını ortasında elektrikli ünitelerin bulunması da sensörün bulunduğu yerin sorgulanmasına neden olmaktadır.
*Bu sensörün Merkezi Gaz İzleme Servisinde görülmediği ya da adresinin farklı olduğu istikametindeki bilgiler de açıklanmaya muhtaçtır.
*Aynı taban yolunda bulunması gereken CO 27 Nolu sensör de paylaşılan bilgilere nazaran -350 katından gelen kalın damar nefesliğin dönüş havası üzerinde kurulu olduğu anlaşılmaktadır.
*-350 kalın damar hazırlık alt tabanyolunda ve -350 tavan damar alt tabanyolu içinden sürülen bacalarda CH4 sensörlerinin bulunmaması; buralardaki elektrikli ünitelerin Otomatik Devre Kesicilere bağlı olmaması sonucunu doğurmaktadır. Bu durum sensör yerleşimlerinde gerekli özeninin gösterilmediği izlenimi uyandırmaktadır.
*Ayrıca, TTK’nın Meclis Araştırma Kurulundaki sunumları ve savcılık tabirlerinden anlaşıldığı üzere ATİM Merkezi Gaz İzleme Ünitesinde kâfi çalışanın görevlendirilmediği de görülmüştür.
*ATİM’e ilişkin yeraltı ocağından muhtemel patlamaların tesirlerinin azaltılması için su barajları kullanıldığı ve taş tozu uygulaması yapıldığı belirtilmektedir. ATİM ocağında yaşanan patlama sonrasında kimi çalışanlar su barajları sayesinde kurtulduklarını beyan etmişlerdir. ATİM’e ilişkin yeraltı ocağında TTK yetkilileri tarafından patlayabilir tozla gayret için taş tozu uygulaması yapıldığı beyan edilmiş olsa da ocakta meydana gelen olayın büyüklüğü düşünüldüğünde taş tozu uygulamasının yetersiz olduğu söylenebilir.
“MÜMKÜN GÖZÜKMEMEKTE”
*Her ne kadar TTK tarafından yapılan sunumda ana vantilatörün kapasitesinin teorik olarak 11.500 m3/dak olduğu tabir edilse de; ocağın direnci dikkate alındığında mevcut emilen hava ölçüsünün üzerine çıkılması mümkün gözükmemektedir. Çünkü vantilatörler bir karakteristik eğri üzerinde çalışmakta ve kurulduğu ocağın direncine ve hasebiyle ocağın karakteristik eğrisine uygun halde hava sağlamaktadır.”
“TÜM ÇALIŞMA ALANLARININ ETKİLENDİĞİ AÇIKTIR”
Raporun “Facianın değerlendirilmesi” başlıklı kısmında; maden ocağının genel planlamasının dizaynında yanılgılı uygulamaların olduğu kaydedilerek, şöyle dendi:
“Ocaktaki pak hava ölçüsünün kâfi olup olmadığı değerlendirilmeden tıpkı anda tali olarak havalandırılan birçok hazırlık çalışmasının sürdürülmesi ve neredeyse tüm çalışmaların bir biçimde birbirine irtibatlanması gibi uygulamaların ocağı havalandırma açısından riskli hale getirmiş olduğu değerlendirilmektedir… Hayatını kaybeden emekçilerin ocak içindeki yerleri incelendiğinde ocakta meydana gelen bir patlama sonucu çalışma işyerlerinin birbirine irtibatlı olması nedeniyle neredeyse tüm çalışma alanlarının etkilendiği açıktır.”
ÖLÜMLERİN NEDENLERİ
Raporda şu değerlendirmeler yer aldı:
“- ATİM meydana gelen patlamanın akabinde çıkan yangının yalıtımı için ocağın -100 katında bir adet ve -250 katında iki adet baraj ile zarurî olarak kapatılması, olayın nedenlerinin net bir formda açıklanmasını zorlaştırmaktadır. Fakat, olay sonrası kurtarma ve keşif çalışmalarına katılan vazifeliler ile kurtulan madencilerden elde edilen bilgiler çerçevesinde metan patlamasının -320 kalın damar hazırlık tabanyolu içerisinde gerçekleştiği ve ölümlerin açığa çıkan yüksek sıcaklık ve şok dalgası nedeniyle darbe, yanma ve ortama yayılan karbonmonoksit zehirlenmeleri sonucu oluştuğu söylenebilir.
“BU İDDİAYI DESTEKLEYECEK DELİLLERİN OLMADIĞI DEĞERLENDİRİLMEKTEDİR”
-Her ne kadar ATİM’de meydana gelen olayın -320 Kalın Damar tabanyolunda dinamit atımı nedeniyle oluştuğu tez ediliyor olsa da mevt raporları, sensör bilgileri ve olayın ocak içinde gelişimi incelendiğinde bu iddiayı destekleyecek ispatların olmadığı kıymetlendirilmektedir. Çünkü olay şayet -320 Kalın Damar taban yolu arınındaki dinamit atımı sebebiyle gerçekleşmiş olsaydı bu taban yolunda bulunan başta barutçu Öner Yıldız olmak üzere tüm çalışanların hem darbeye hem de açık aleve maruz kalmış olmaları gerekirdi. Halbuki vefat raporları incelendiğinde, bu taban yolunda bulunan 16 emekçiden 7’sinin hafif yanıkla birlikte esasen CO zehirlenmesi nedeniyle hayatlarını kaybetmiş olmaları bu öngörüyü dayanaklar niteliktedir.
“BELİRLEYİCİ FAKTÖRLERDEN BİRİ…”
– TTK’da yaşanan en kıymetli sıkıntılardan biri liyakatsiz yöneticiler, liyakatsiz takımlaşma ve partizanlık sıkıntısıdır. İdare takımlarının atanmasından emekçi alımına kadar her alanda yapılan politik müdahaleler, TTK’yı bir işletme olmaktan çıkarıp, iktidar partisinin ve ilgili sendikanın art bahçesi haline getirmiştir. Amasra’da yaşanan faciada, belirleyici faktörlerden birinin liyakatsiz ve tecrübesiz takımların misyon başına getirilmeleri olduğu görülmektedir.
“CİDDİ ZAFİYETLER ORTAYA ÇIKMIŞTIR”
-TÜBİTAK TÜSSİDE (Türkiye Sanayi Sevk ve Yönetim Enstitüsü) tarafından 24 Nisan 2019 tarihinde tamamlanarak yürürlüğe konulan ‘TTK’nın yine yapılanması ve norm takımın belirlenmesi projesi’ kapsamında kimi Daire Başkanlıkları, Şube Müdürlükleri ve Baş mühendislikler iptal edilmiştir. Bu kapsamda Havalandırma ve Tozla Çaba Başmühendislikleri de kapatılmıştır. Bu süreçte havalandırma, tozla gayret ve merkezi gaz izleme servisleriyle ilgili mühendislik hizmetlerinde önemli zafiyetler ortaya çıkmıştır. Tek maksadı küçülme olan ve masa başında yapılan tertip çalışmalarının, yeraltı kömür madenciliğinin problemlerine yanıt üretemediği ağır bir bedel ödenerek görülmüştür.”