Kanada’nın BM Daimi Temsilcisi Bob Raeb, 50 ülkenin imzaladığı açıklamayı BM İnsan Hakları Komitesi Toplantısı’nda okudu.
Açıklamada, “ağır ve sistematik” insan hakları ihlallerini kınanırken Çin’in, Uygur Türkleri ve “keyfi olarak özgürlüklerinden yoksun bırakılan herkesi” özgür bırakması gerektiği kaydedildi.
Çin’in Sincan’daki faaliyetleri nedeniyle “insanlığa karşı suç” işlediğine dair BM raporuna atıfta bulunulan açıklamada, Çin’in rapordaki tüm tavsiyeleri yerine getirmesi, kayıp şahısların yerleri ve akıbetlerinin açıklaması ve bu şahısları aileleriyle görüştürmesi davetinde bulunuldu.
Aralarında Türkiye, ABD, İngiltere, Japonya, Fransa, Almanya, Avustralya ve İsrail’in de bulunduğu 50 ülkenin açıklamasında, Çin’in “ciddi ve sistematik insan hakları ihlallerinin terörle çaba gerekçesiyle haklı gösterilemeyeceği” vurgulandı.
Açıklamada, BM Yüksek Komiseri Michelle Bachelet’in misyon müddetinin son gününde (31 Ağustos) yayımladığı raporun “Çin’in Uygur Türklerine yönelik insan hakları ihlallerine önemli katkılar ve kanıtlar” sunduğu belirtildi.
Ayrıca, BM raporunun, büyük ölçüde insan hakları aktivistleri ve araştırmacıların Çin’in Uygur Türklerine yönelik sav ettiği insan hakları ihlallerini doğrular nitelikte olduğu kaydediliyor.
Öte yandan, İngiltere DIşişleri Bakanı James Cleverly, konuya dair yaptığı Twitter paylaşımında “6 kıtadan 50 ülkenin açıklaması, milletlerarası kaygının büyüklüğünü gösteriyor.” tabirini kullandı.
Çin, BM üyelerine, İnsan Hakları Komitesi Toplantısı’nı boykot ettiği bildiren ve Çin tersliği olarak nitelendirdiği bu toplantıyı tüm ülkelerin de boykot etmesini tavsiye eden bir mektup gönderdi.
Associated Press’in ulaştığı mektupta, toplantının “siyasi motivasyonlu” olduğu sav edilirken “İmzacı ülkeler, insan hakları bahislerini Sincan üzere Çin’in iç işlerine müdahale etmek, bölünme ve düzensizlik yaratmak ve Çin’in gelişimini bozmak için siyasi bir araç olarak kullanıyorlar.” tabirleri yer aldı.
Mektupta, ayrıyeten, toplantı “dezenformasyon propagandası” olarak nitelendirilirken açıklamanın tarafı olan ülkeler “BM Mukavelesi’nin hedef ve unsurlarını ve memleketler arası bağlantılar normlarını” ihlal etmekle suçlandı.
BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği’nin (BMİHYK), uzun müddettir beklenen Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki insan hakları ihlallerine dair raporu, dün gece, Yüksek Komiser Michelle Bachelet’in misyon müddeti bitmeden dakikalar evvel yayımlamıştı.
Raporda Sincan bölgesinde “terör ve aşırılıkla çaba ismi altında önemli insan hakları ihlalleri işlendiği” ve bu ihlallerin “insanlık kabahati teşkil edebileceği” değerlendirmesine yer verilmişti.
Komiserlikten 10 Aralık 2021’de yapılan açıklamada, Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde Çin’in uygulamalarına ait raporun haftalar içinde açıklanacağı duyurulmuştu.
Açıklamanın akabinde aylar geçmesine karşın raporun yayımlanmaması, Uygur Türkleri başta olmak üzere memleketler arası hak kümelerinden reaksiyon görmüştü.
23-28 Mayıs’ta Çin’e giden ve Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ni de ziyaret eden Bachelet, ziyaretin akabinde Çin’de düzenlediği basın toplantısında, raporun ne vakit açıklanacağına ait bilgi vermekten kaçınmıştı.