Türkiye’de iktisat ve gündemi takip edenler, her daim ‘kara para”ya dair fikir sahibi olabilirler. Toplumun geniş bir bölümü de CHP Önderi Kemal Kılıçdaroğlu’nun konuşmaları sonrası bu mevzuyu fark etti.
Kara para ve aklanma her devir, her yerde duyulabilen, sinemalara, dizilere, kitaplara mevzu olan bir durum. Lakin bu bahiste metotlara ve yararlara pek azımız hakim. O halde bilhassa acemi bankacılar ve finans çalışanları güzel okusun ki parayla karşılaşırsanız ak mı, kara mı, yıkanmış mı, leke tutmaz mı anlayabilesiniz.
Kafamızda mecnun sorular!
Birgün’de Ozan Gündoğdu, bazı sorular sorarak karşılık arıyor. ‘Kara para nedir?’ ile de başlıyor. Yasadışı yollardan elde edilen tüm gelirler ‘kara para’ olarak nitelendiriliyor.
Peki bu para neden kara? Neden aklanıyor? Yasal bir kaynaktan geçerek ulaşmış olması gereken paranın nereden geldiği bilinmediğinde kontrol sisteminin dikkatini çekiyor. Aksi halde yakalanma riskini azaltmak için para saklı bir yerde kapalı kalarak yatırıma dönüşemiyor. Gündoğdu bunu şöyle betimliyor:
Evinizin salonunun balya balya parayla dolu olduğunu düşünün. Hayal etmesi hoş lakin sisteme sokmadığınız takdirde bu paranın hayrını göremezsiniz. Salonun tuvalet kâğıdı ile dolu olmasından farksız hale gelir.
Peki bu parayı rahat rahat harcamak için sisteme nasıl sokabilirsiniz? Kara para nasıl aklanır? Çamaşır suyuyla mı?
Hayal bu ya büyük ölçüde bir para elinize geçti diyelim. Hayal olmasın, piyango çıksın, ki bu daha büyük hayal ancak neyse, Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı olan Mali Cürümleri Araştırma Konseyi MASAK’a bu parayı bildirmek zorundasınız.
Kimine nazaran 10 bin TL de büyük, kimine 10 milyon TL küçük denilebilir. MASAK’a ne vakit gidelim? 20 bin dolardan fazla gökten zembille para yağınca MASAK’a gitmek koşul.
20 biner dolarlar halinde de açılarsınız lakin uyuşturucu kaçakçılığından 100 milyon dolar kazanan birinin her gün MASAK’a gitmesi 13 bin yıl sürer. O vakit bu parayı MASAK’a yakalanmadan, konutun salonunda da annenin gün arkadaşları gelmeden online banka hesabında görmenin yolları ne?
Gündoğdu evvel küçük ölçülerden başlıyor. Yani yeterli bir çocuk olursanız görebileceğiniz sevecen şirin balyalar. Latife değil usulün ismi bu: Sevimliler ya da Smurfing
Az evvel dedik ya 20 bin dolara bölebilir ve kaç modül olduysa o kadar başka hesaba gönderebilirsiniz. Böylece MASAK’ın art sokağından geçiyorsunuz.
Ama 100 milyon dolar için biraz büyük bir Hoşlar Köyü gerekir ki bu da Gargamel’in dikkatini çeker.
O vakit daha büyük dilimleri sisteme aktarmak için ada formunda pastalar var. Yani ‘kıyı bankacılığı’ ya da ‘off shore’ hesaplar. Hani şu sinemanın sonunda bir tropik adada para dolu çantayı açan, okyanus rüzgarında saçlarını dalgalandıranlar üzere, paranızı Man Adası ya da Malta’da bir banka hesabına yatırırsanız, bu ülkeler yeterli birer sırdaştır.
Paranın nasıl kazanıldığı da onları hiç ilgilendirmez. Keşke off shore dostlar da olsa lakin bu başka bir bahis.
Tebrikler, Man Adası’nda bir bankada 100 milyon dolarınız var. Eeee? AVM’de gezerken, o ayakkabıyı, yüzüğü, telefonu nasıl alacağız?
İşler biraz karışıyor artık. Paravan bir şirket lazım. Rastgele bir eseri satan rastgele bir şirket. Tanesi 10 bin dolardan, 10 bin saat satarsanız ticaretle 100 milyon dolar kazanırsınız. Bu süreci kağıt üzerinde yapan paravan süreç gerekiyor. Bunu da Gündoğdu, ‘Yeterli komite karşılığında bu bireyleri ya da şirketleri kıyı bankacılığı yapılan ülkelerde bulmanız kolaydır’ diyor. Olmadı, şirketi kendiniz de kurabilirsiniz. Birebir çamaşır yıkamak üzere. Zati buna da literatürde “Çamaşırhane” deniyor.
Türkiye, dünyada tüm bunlar olurken, nerede duruyor?
Türkiye’de bankacılık sistemi Basel standartlarına bağlı yani OECD bünyesinde 1989 yılında kurulan kısa ismi FATF olan ‘Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesine Yönelik Mali Hareket Vazife Gücü’ denilen bir kuruluşun kontrollerine tabi.
İçeride de BDDK ve MASAK da zati vazife başında. Lakin son günlerde tartışılan hususlara geliyor yoldaki ayrım. Burada da Gündoğdu, ‘Varlık Barışları’ diyor. Özet olarak da paranın kaynağının sorulmaması problemine değiniyor.
Bunu uyuşturucu, silah ya da bilimum kaçakçılık için ‘bulunmaz nimet’ olduğunu söylüyor.
Türkiye’de 3 Ağustos 2016 tarihi birinci olmak üzere son 6 yılda 6 Varlık Barışı olduğunu hatırlatıyor.
İlk tarihten bu yana geçen 75 ayın 58’inde varlık barışı uygulandı. Lakin FATF dedik ya, geçen yıl ekim ayında raporunu tamamlayan kurum, Türkiye’yi gri listeye aldı. Yani Arnavutluk, Bahamalar, Barbados, Kamboçya, Gana, İzlanda, Jamaika, Moğolistan, Myanmar, Pakistan, Nikaragua, Mali, Panama, Suriye, Uganda, Ürdün, Yemen ve Zimbabve’nin de bulunduğu gri listeye. Yıllık değerlendirmesinde de Türkiye’yi listeden çıkarmadı.
Son soru olarak da Gündoğdu şunu iletiyor:
Türkiye’nin bir çamaşırhaneye dönüşme sürecinde uyuşturucu kaçakçılarıyla birlikte kimlerin menfaat elde ettiğidir. Ama bu sorunun yanıtı için bir savcının, soruşturma yetkisini kullanması gerekir.